Tüm krizlerden daha şiddetli

Siyasi belirsizlik, dünya ekonomisinin çöküşü ve savaş zamanlarındaki zorluklar: GF, 200 yılı aşkın tarihinde birçok krizi gördü ve bu krizleri cesur şekilde, dayanışma içinde ve kararlıkla atlattı.

Krizlerde yeni yollar denemek, birlikte hareket etmek ve gelecek için ders çıkarmak: GF, var olduğu 200 yılı aşkın süre boyunca bu tutumu benimsedi. O zamanki GF Direktörü Ernst Müller, çalışanlara İkinci Dünya Savaşının hemen ardından geleceğe yönelik önemli bilgi birikimlerin saklanması için atlatılan kriz yıllarında verilen mücadeleyi gösteren belgeleri tek bir fabrika arşivinde toplamaları yönünde talimat verdi.

Şimdiki pandemi örneğinde de görülüyor ki GF geçmişteki başka krizlerden de dersler çıkardı. Koronavirüs Çin’de fark edilmeye başladığında ve koruyucu ürünlerde hızlı bir şekilde kıtlık oluştuğunda GF, Şubat ayı başında Schaffhausen’deki (İsviçre) kendi deposundan Çin’deki çalışma arkadaşlarımıza 40 bin koruyucu maske tedarik etti. Bu stok 2006’dan bu yana var. O zaman “kuş gribi” olarak bilinen H5N1 virüsü dünyanın huzurunu kaçırmıştı. GF, şirketler grubu düzeyinde bir pandemi kadrosu oluşturmuş ve bu kadro gelecekteki kriz durumlarına karşı hazırlıklı olmak için koruyucu ürünler bulunan bir depo kurulması talimatı vermişti. Bu koruyucu tedbir şimdi Çinli çalışanların bu sıkıntıyı atlatmasına yardımcı oldu. İki ay sonra – ki pandemi bu sürede tüm dünyaya yayılmıştı – onlar da dayanışma örneği göstererek Avrupa’daki, Kuzey ve Güney Amerika’daki ve Asya’nın geri kalanındaki GF şirketlerine toplam 120 bin koruyucu maske tedariki gerçekleştirdiler.

GF, uzun geçmişinde dayanışma ve birliktelikle birçok kriz zamanını başarılı bir şekilde geçirdi. Globe, bunlardan dört tanesini sunuyor: 19. yüzyıl başlarında belirsiz zamanlarda gerçekleşen kuruluş, Birinci Dünya Savaşı ardından yaşanan sıkıntılı durum, 1930’lu yılların başındaki küresel ekonomik kriz ve İkinci Dünya Savaşı bittikten sonraki zaman.

Firma kuruluşu

Birinci Dünya Savaşı

Küresel ekonomik kriz

İkinci Dünya Savaşı

Kriz sırasında firma kuruluşu

1800’ler civarında Avrupa’ya devrimler, savaşlar ve Napolyon Bonapart önderliğindeki Fransız genişleme politikası hakimdi. Bunlar yeni bir şirket kurmak için elverişli koşullar değil. Yine de Schaffhausenli 29 yaşındaki bir bakırcı farklı düşünüyordu: Johann Conrad Fischer. 1802 yılında lonca üyeliğinin sağladığı koruma alanını ve güvenliği terk ederek büyük bir cesaret ve öncülük ruhuyla İsviçre’nin Schaffhausen şehrinin dışında bir çelik dökümhanesi kurdu. Çünkü burada zanaat loncalarının standartlarından uzakta çelik döküm teknolojisiyle deneyler yapabilecekti.

Şirketin daha da büyümesinde uluslararası bir ağ kurulmasının ve başka araştırmacılar ve bilim insanlarıyla bilgi alışverişinde bulunulmasının büyük bir rolü vardı. Napolyon’un 1806’da Büyük Britanya ve sömürgelerine uyguladığı, kıta ablukası olarak adlandırılan ekonomik ambargonun kaldırılmasının ardından Johann Conrad Fischer bu fırsattan yararlanarak ticari bir ağ oluşturmak, ürünleri ve teknolojileri için yeni müşteriler bulmak amacıyla İngiltere’ye de seyahat etti. Girişimcilik ruhu ve seyahat arzusu karşılığını verdi.

Johann Conrad Fischer, 1773 yılında doğdu. Lise yıllarının ardından bakırcı olan babasının yanında çıraklığa başladı. Çıraklığını tamamladıktan sonra (burada o zamanlar verilen bir kalfalık belgesi örneği) Alman krallıklarından ve prensliklerinden geçerek İskandinavya’ya ve İngiltere’ye gideceği seyahatlerine başladı. 1794 yılında Schaffhausen’e (İsviçre) geri döndü ve önce babasının işini devraldı.

Johann Conrad Fischer 1802’de Schaffhausen şehrinin yaklaşık 1,5 kilometre dışındaki Mühlental’da eski bir ot değirmeni satın aldı ve bir çelik dökümhanesi kurdu ve bugünkü GF şirketinin temellerini attı. Bu yer bilinçli bir şekilde seçilmişti: Zanaat loncalarının dışında burada çelik döküm teknolojisiyle deneyler yapabiliyordu.

19. yüzyılda ağ oluşturma: Günümüze ait çizimde de görüldüğü gibi Rus Çarı I. Aleksandr, 1814 Ocak ayında kız kardeşi Büyük Düşes Ekaterina Pavlovna ile birlikte Mühlental’daki dökümhaneyi ziyaret etti. Ev sahibi Johann Conrad Fischer, çarın Rusya’ya yerleşme davetini kabul etmedi.

Johann Conrad Fischer, koşulların zorlaşmasına rağmen aynı yıl Paris üzerinden İngiltere’ye gitti. At arabası ve gemiyle yaklaşık iki hafta süren bu seyahate severek katlandı. Bir yandan araştırmalar yapmak istiyordu, çünkü Sanayi Devrimi İngiltere’de ekonomik yaşamı büyük ölçüde daha da geliştirmişti bile. Diğer yandan da kıta ablukası kalktıktan sonra İngiltere pazarının tekrar açılmasının hemen ardından yeni müşteriler bulmak istiyordu. Johann Conrad Fischer, edindiği izlenimleri ve deneyimleri bir günlüğe kaydetti (burada 1816 yılından bir baskı görülüyor).

Başka geniş seyahatler Johann Conrad Fischer’i gelecek yıllarda oğullarıyla birlikte kendi fabrikalarını da açacağı Fransa’ya, Almanya’ya ve Avusturya’ya götürdü (burada 1826 yılında Avusturya Arşidükü Johann’a yapılan bir ziyaret hakkındaki orijinal el yazması kayıt görülüyor).

Mühlental’daki (Almanya) çelik dökümhanesinde yapılan işler ağır ve fiziksel olarak zorlayıcıydı. Burada 1840’lı yıllardan kalma bir çizimde gösterildiği gibi maskeler ve eldivenler çalışanları sıcaktan ve buharlardan koruyordu.

Johann Conrad Fischer, 1854 yılında 81 yaşında vefat etti. Rivayete göre yüksek yaşını, vücudunun bir ömür boyunca metal buharıyla güçlendirilmiş olmasına borçlu olduğunu söylermiş.

Birinci Dünya Savaşı: Savaş ekonomisi ve tedarik krizi

Birinci Dünya Savaşı, 1914’ten 1918’e kadar Avrupa’yı sarstı. Savaşın özellikle de son yıllarında halk gıda ve tedarik kıtlığından mustarip oldu. Süt ve ekmek gibi temel gıda maddelerinin fiyatları fırladı. GF’deki çalışanlar da sıkıntılı koşullarda yaşıyorlardı. Bir krizin üstesinden ancak hep birlikte gelinebileceği şirket yönetimi için o zaman dahi çok açıktı. Bundan dolayı şirket, çalışanlarının ve ailelerinin tedarikini sağlamak için aralarında Schaffhausen yakınlarındaki Schlatt’ta bulunan Klostergut Paradies de yer alan tarım işletmeleri satın aldı. Almanya ve İsviçre’deki fabrikaların yakınında bulunan şirkete ait konut kolonileri, personele başlarını sokabileceği ve ödeyebileceği bir yuva sağladı. GF ayrıca 1918 yılında çalışanlarına ucuz tatil olanağı sunmak amacıyla İsviçre’nin ortasında Vierwaldstätt gölü kıyısındaki “Wissifluh” dinlenme tesisini satın aldı.

1918 yılında savaştan sonra dünyanın birçok ülkesinde şiddet gösteren ve “İspanyol gribi” olarak adlandırılan bir virüs pandemisi GF personelinden de kurbanlar aldı. O zamanki toplam personel sayısı 3.500 olan İsviçre’deki GF fabrikalarında günde 900’e varan sayıda çalışan işe gelmiyordu. Doktor ve tedavi masraflarını bir tür şirket sağlık sigortası olan şirketin kendi “Hastalara Destek Derneği” üstleniyordu. GF, bu sigortayı İsviçre’de sağlık sigortası zorunlu hale gelmeden çok önce, daha 1860’lı yıllarda uygulamaya koymuştu.

Birinci Dünya Savaşında konut eksikliği olduğunda GF 1916 yazında Schaffhausen’de bekar işçiler için bir yurt görevi gören konuk evini satın aldı.

Birinci Dünya Savaşı sırasında gıda kıtlığı vardı. Konuk evinin büyük mutfağında sayıları 260’a varan aç çalışan için her gün sıcak çorbalar veya kuvvet veren et yemekleri pişiriliyordu.

1918 yılında GF, Schaffhausen yakınlarındaki Klostergut Paradies’i alarak buna ait tarım arazisinde çalışanlara gıda temin etti.

İsviçre’nin dağlarındaki şirkete ait “Wissifluh” tatil tesisi, çalışanlara dinlenme olanağı sunuyordu. Bu tesis adını Luzern Kantonu’nda yer aldığı Alp’ten alıyordu.

GF, Vierwaldstätt gölü kıyısındaki dinlenme tesisinde İsviçreli çalışanların 20. yüzyıl başlarında birçok insan için tamamen lüks olan bir şey sunuyordu: Tatil!

GF sayesinde aileleriyle birlikte İsviçre dağlarında tatil yapabiliyorlardı.

Birinci Dünya Savaşı sırasında kaynaklar azalmıştı. Mevcut giysilerin mümkün olduğunca uzun süre kullanılması ve gerektiğinde üzerlerinde tadilat yapılabilmesi için GF işçilerin karılarına dikiş kursları sundu ve kurs süresi boyunca çocuk bakımı ayarladı.

Giderek daha fazla erkek savaşa çağırılmaya başladığında İsviçre sınırı yakınlarındaki Singen (Almanya) tesisindeki GF fabrikasında işlerin büyük kısmını kadınlar yapmaya başlamıştı.

GF, Singen’de de çalışanları için bir konuk evi işletiyordu. Savaş yılları boyunca buraya farklı uluslardan yaralı askerler yerleştiriliyordu.

1930’lu yıllardaki küresel ekonomik kriz: Ürün yeniliği ve büyüme

Birinci Dünya Savaşı bittikten sonra birçok ülkede 1920’li yılların başlamasıyla birlikte ekonomik bir canlanma yaşandı. GF de büyüyerek Almanya’da ve İsviçre’de aralarında makine üretimi alanında çalışan firmalar da bulunan bazı firmalar satın aldı. Böylece GF’nin İsviçre, Almanya ve Fransa’da toplam yedi tesisi olmuştu.

1929 yılında ise büyüme aniden sona erdi. Ekonomideki canlanma ABD’de hisse senetlerinin aşırı talep görmesine neden oldu ve bu spekülasyon balonu 24 Ekim 1929’da patladı. New York borsası çöktü. 1930’lu yılların başındaki küresel ekonomik krizin etkileri, ihracat yapan bir şirket olan GF açısından ekonomik bir felaket oldu; siparişler durdu. GF derhal müşterileriyle daha yoğun bir temas kurmaya başladı ve müşterilerin ihtiyaçlarını birinci ağızdan öğrenerek üretimi buna göre yönlendirmek için seyahat eden temsilciler görevlendirdi. 1933 yılında, bir ticari temsilcinin girişimiyle GF piyasaya emaye demir döküm GF tencereler sürdü ve bu tencereler satış rekorları kırdı. GF, bu dayanıklı demir döküm tencereleri 1933’ten 1968’e kadar İsviçre’de üretti.

Kriz sırasında birçok ülke, kendi iç ekonomilerini korumak ve güçlendirmek için koruyucu önlemler aldı. Bu da GF’nin İsviçre’deki ve Almanya’daki üretim tesislerini etkiledi: O sıralar GF’nin ihracat yaptığı en büyük pazar olan İngiltere ve sömürgelerine ihracat yapmak neredeyse imkansız hale geldi. Bu önemli satış alanını kaybetmemek için GF, o zamanki yönetimin “cüretkar” olarak nitelendirdiği bir karar aldı: GF, küresel ekonomik krizin en dip noktasında 1933 yılında çok büyük miktarda para alarak Bedford’da kendine ait “Britannia Iron and Steel Works Limited” adında bir temper döküm fabrikası açtı.

Daha fazla bilgi

GF, 1933’ten 1968’e kadar emaye demir döküm tencereler üretti. Demir Kütüphane Müdürü ve GF Şirketler Grubu Arşivi Sorumlusu olan Franziska Eggimann, neden ve nasıl öyle olduğunu anlatıyor. Videoyu görmek için buraya tıklayın.

Ekonomik kriz sırasında düşünme şeklini değiştirme: GF, 1933 yılında İsviçre iç pazarına yönelik tencere üretimine başladı. Emaye demir dökümden yapılan tencerelerin ve tavaların reklamı buna benzer ilanlarla yapıldı: GF ürünleri satın alanlar İsviçre’nin istihdamını garanti ediliyordu.

GF, tencerelerin üretimi için kendi modellerini geliştirmişti ve patent başvurusunda bulunmuştu. Burada Schaffhausen fabrikasındaki çalışanlar döküm kalıplarına sıvı demir döküm dolduruyorlardı.

Tencereler taşlama silindirinde parlatılıyor ve sonraki adımlar için hazırlanıyordu.

Ardından çalışanlar tencereleri elde emaylıyordu.

Kurutmanın ardından yapılan son rötuşlar da el işiydi.

Tencereler satılmadan önce çalışanlar bir de yoğunluğunu ve ağırlığını kontrol ediyorlardı.

Bir GF tencerenin demir döküm kapağı, o zamanlar piyasada bulunan hafif metalden on tencere kapağı kadar ağırdı.

Yüksek kalitenin bir bedeli vardı: GF tencereler büyüklüğüne ve modeline göre 9 ila 26 İsviçre frangı arasında bir fiyata sahipti; bu da o zamanın koşulları için çok yüksek bir fiyattı.

Krize rağmen büyüme: GF, 1933 yılında İngiltere’nin Bedford ilçesinde kendine ait Britannia Iron and Steel Works Limited temper döküm fabrikasını açtı. Bu, karşılığını veren bir riskti.

Çünkü Bedford’da yerel üretim yapması sayesinde GF, önemli bir satış pazarı olan İngiltere ve ona ait sömürgelerde hizmet vermeye devam edebildi. Burada 1940 yılındaki personelin bir resmi görülüyor.

İkinci Dünya Savaşı: İsviçre’den dayanışma

GF’nin Almanya’daki ve İngiltere’deki tesisleri İkinci Dünya Savaşından ağır etkilenmişti. 1945’ten sonraki yıllarda GF personeli dayanışma ve birliktelik ortaya koydu: İsviçre’deki birçok çalışan Almanya’daki ve İngiltere’deki çalışma arkadaşlarına giysi, ayakkabı, gıda ve çocuklar için oyuncak bağışladı. Kızıl Haç Uluslararası Komitesi ile işbirliği yapılarak sınırlar arasında “karşılıksız yardımlar” taşındı. GF, yurt içi ve dışındaki çalışanların çocuklarının dinlenmeleri için İsviçre dağlarında tatil kampları düzenledi. GF’nin Avrupa’daki tesislerindeki yüzlerce çocuğun aylarca konaklamasının yıllık yaklaşık 100 bin İsviçre frangı tutarındaki maliyetini şirket karşıladı.

Savaş sırasında ve sonrasında uluslararası düzeyde sadece gıda maddeleri karneyle dağıtılmaya başlamadı. GF’nin de üretim için mutlaka ihtiyaç duyduğu ham maddelerin tedariki de sorunlu bir hale geldi. GF, kullanılmış demiri üretim döngüsüne geri kazandırmak için İsviçre’de hurda toplama kampanyalarına öncülük etti. Kullanılmış demir sadece GF fabrikalarının değil, tedarik kıtlığını daha da yakından hisseden küçük dökümhanelerin de işine yaradı. Enerji kaynakları da kriz sonrası dönemde kıtlaştığı için GF, eritme fırınları için yakıt sağlayan turba sahalarına iştirak etti.

GF, daha İkinci Dünya Savaşı devam ediyorken savaş sonrası dönem için hazırlık yaptı. Örneğin Schaffhausen’deki (İsviçre) savaş yıllarında pek yüksek kapasitede çalışmayan çelik dökümhanesi büyük ölçüde büyütülüp modernize ederek savaş bittikten sonra mümkün olduğunca hızlı bir şekilde tekrar üretim yapılabildi. Savaş sırasında yapılan yatırımlar cesaret ve güven gerektiriyor, ancak bunlara karşılığını verdi.

Şirket içi dayanışma: GF’nin Schaffhausen’deki fabrikasının çalışanları yakında bulunan Almanya’daki çalışma arkadaşları için gıda, giysi ve oyuncak bağışı yaptılar. Sınırın diğer tarafına yapılan teslimatların İsviçre resmi makamlarınca onaylanması ve Kızıl Haç Uluslararası Komitesi tarafından düzenlenmesi gerekiyordu. Burada 1946 yılından özel yazı şeklinde böyle bir onay görülüyor.

İsviçre’den ve yurt dışından gelen 160 çocuk, GF tatil kampı sayesinde 1949 yılı yazında Appenzellerland, Bünden Dağlarında ve İsviçre’nin ortasında birkaç hafta geçirme fırsatı buldular. Yazdıkları mektuplarda ve şiirlerde bu sürede nasıl dinlendiklerinden bahsettiler. Örneğin küçük Margrit, hayranlıkla kahvaltıda verilen kakao sütü, tereyağı ve reçelden bahsediyordu.

Bir grup tatilci, bu mektupla, dinlenerek geçirdikleri güzel zaman için GF’ye teşekkür ediyordu.

Almanya’daki GF çalışanlarının kızları, 1947 yılında dağlardaki cennetin tadını çıkardı.

Savaş yıllarının ardından oyun ve eğlence ön plandaydı.

Savaşın ardından tüm Avrupa’da ve aynı şekilde İsviçre’de kömür gibi ham maddelerde kıtlık oldu. Bu nedenle GF, eritme fırınları için yakacak sağlamak amacıyla birçok turba sahasına iştirak etti. Ancak bu kesinlikle kolay bir iş olmadı: Turbaların önce teker teker bellenmesi, kurutmak için serilmesi ve ardından üst üste konarak altı ila sekiz katmanlı istifler haline getirilmesi gerekiyordu.

Ham petrolle çalışan sağlam lokomotifler sahalardaki turba istiflerini doğrudan Schaffhausen’deki GF fabrikasına taşıyordu; bir trene her gidiş gelişte yaklaşık 3.200 kilogram turba yükleniyordu.

GF, kullanılmış demiri üretim döngüsüne geri kazandırmak için İsviçre’de hurda toplama kampanyalarına öncülük etti.

Geleceğe odaklanma: GF, savaşın neden olduğu durgunluktan yararlanarak savaş bittikten sonraki canlanmaya hazırlıklı olmak amacıyla 1942 yılında Schaffhausen’deki çelik dökümhanesini modernize etti.

**GF tarihinin koruyucusu**: Kendisi, 200 yılı aşkın GF tarihini çok iyi biliyor: Franziska Eggimann. Demir Kütüphane Müdürü ve GF Şirketler Grubu Arşivi Sorumlusu olan Eggimann, krizler ve bunların şirket üzerindeki etkileri hakkındaki bilgileri ihtiyatlı bir şekilde seçti. Tarih mezunu Eggimann, 2013’ten bu yana GF şirket tarihi uzmanı olarak koleksiyonu düzenliyor ve genişletiyor, teknoloji tarihi araştırmaları yapıyor ve ilgili kişileri arşivde ve kütüphanede gezdiriyor. Ayrıca şirket ve teknoloji tarihi hakkında sergiler ve etkinlikler de düzenliyor.

**GF’nin hafızası**: Franziska Eggimann, “Paradies”te (Almanca “cennet”) çalışıyor. GF, Schaffhausen (İsviçre) yakınlarındaki Klostergut Paradies’i 1918 yılında aldı; 1952’den bu yana burası GF’nin hafızası olan Stiftung Eisenbibliothek’in (Demir Kütüphane Vakfı) merkezi. Burada bin metreden daha fazla uzunlukta yıllık raporlar, konuşma el yazmaları ve patentler gibi belgeler, 200 yılı aşkın şirket tarihinden yaklaşık 130 bin resim ve fotoğraf bulunuyor. Çalışanlar, şirket dışından gelen bilim insanları ve aynı şekilde ilgili sade vatandaşlar kütüphanedeki 45 binden fazla eserli GF tarihine, teknoloji ve endüstri tarihine dalabiliyor.